Çeviren: Sevilay Saral

Franca Rame Milano şehrinin küçük bir kasabası olan Parabiago’da doğdu. Orada doğmuş olması tamamen rastlantıdan ibaretti: O sırada ailesi kasabada bir oyun oynamaktaydı. Babası Domenico, annesi Emilia ve erkek kardeşi, beraberinde halalar, amcalar, kuzenler ve diğer anlaşmalı çalışan aktör ve aktrislerin hepsi Lombardiya ve Piedmont’un köy ve kasabalarında turne yapan gezici bir tiyatro kumpanyasının parçasıydı.

Rame Ailesinin tiyatro ile bağları çok eskidir. 17. yüzyılın sonlarından beri dönemin taleplerine göre oyunculuk ve kukla ustalığı yapmışlardır.

Sinemanın ortaya çıkışıyla birlikte kukla tiyatrosundan, bu tiyatronun bütün “özel efektleriyle” geliştirilmiş gerçek tiyatroya geçtiler.

Bugün bile, Franca Rame’nin tiyatro ve televizyondaki kişisel başarısına rağmen, bu kasabalarda yaşayanlar Franca’dan halen, “Domenico Rame’nin kızı” olarak söz ederler. Commedia dell’Arte geleneğini en iyi biçimde sürdürmüş olan Rame ailesi, trajedi ile komik durumlar ve diyaloglar arasında çeşitlenebilen zengin bir repertuar içinden gösteriler doğaçlardı.

Yeni bir kasabaya gittiklerinde oyunlarını çoğu kez -kasaba halkı arasında yapılan oylamayı müteakip- yerel koruyucu azizin hayatını temsil eden bir sahneyle başlatırlardı.

Ailenin repertuarı İncil’e ait metinler ve Shakespeare’den, Çehov ve Pirandello’ya; Niccodemi’den 19. yüzyılın -özellikle sosyalist ya da ruhban sınıfı karşıtı niteliğindeki- büyük tarihsel romanlarına kadar uzanıyordu. Gösterileri çoğunlukla, Giordano Bruno, Arnaldo da Brescia ve Galileo Galilei gibi kişilerin hayatlarından canlandırmalar içeriyordu.

Domenico Rame kumpanyanın ozanıydı; inançlı bir sosyalistti, bir gösteriden elde edilen gelir sıklıkla ya grev yapan işçilere destek olarak verilir, ya çocuk bakımı tesisleri kurmak için kullanılır, ya da başka yollardan sıradan insanların yaşamlarını iyileştirmek için harcanırdı. Hâlihazırda Rame-Fo arşivinde bulunan bu faaliyetlere ait titizlikle belgelenmiş kayıtlar, büyük olasılıkla Franca’nın Bobbio’da bir belediye mühendisinin kızı ve aynı zamanda öğretmen olan annesi Emilia Baldini tarafından muhafaza edilmiştir.

Genç bir öğretmen olan Emilia, kuklalarıyla Bobbio’dan geçmekte olan -kendisinden 20 yaş büyük- Domenico’ya aşık oldu. Ailesinin şiddetli ısrarlarına karşın onunla evlendi ve birlikte bütün Lombardiya’yı kapsayan bir turneye çıktılar. Emilia çok geçmeden kostüm tasarımı ve oyunculuk sanatını öğrendi. Dört çocuğuna oyunculuk yapmayı ve sahne üzerinde oynamayı öğreten de yine Emilia’ydı. Seçkin bir kadındı, her işinde çok titizdi ve mükemmel bir organizatördü. Sonunda kumpanyayı omuzlarında taşıyan da o oldu.

Franca çıraklık dönemini böyle bir ortamda geçirdi. Kendi deyimiyle, sahne üzerindeyken kendisini her zaman evinde hissederdi: “Orada doğdum: Annemin kollarında sahneye ilk çıktığımda yalnızca sekiz günlüktüm (Brabant’lı Genevieve’in yeni doğmuş oğlunu oynuyordu). O akşam pek konuşma fırsatım olmadı!”

Birkaç yıl sonra, 1950-51 tiyatro sezonunda, Franca, ablası Pia’nın izinden giderek aileyi terk etti ve Milano’da Teatro Olimpia’da Marcello Marchesi’nin “Ghe pensi mi” adlı oyunundaki bir rol için Tino Scotti Kumpanyası’na katıldı.

* http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1997/fo-bio.html