Bu yazı, Boğaziçi Üniversitesi Kadın Araştırmaları Kulübü’nün (BÜKAK) bü’de kadın gündemi adlı bülteninin Bahar 2022 tarihli 42. sayısında yayınlanmıştır.

Bu yazının orijinali usatoday.com sitesinde yayımlanmıştır.¹

Alia E. Dastagir
Çev.: Dilruba Akdağ
Melisa Gençgül

#MeToo² patladığında iptal kültürü, istismarla suçlanan nüfuzlu erkeklerin kâbusu oldu. İptal kültürü şimdilerde HBO’nun yeni belgesel dizisi “Allen v. Farrow”a konu olan yönetmen Woody Allen’ın kâbusu oldu. Belgesel 1992’de 7 yaşında olan evlatlık kızı Dylan Farrow’un Woody Allen için ortaya attığı cinsel istismar iddialarını yeniden inceliyor. Dylan Farrow şimdi 35 yaşında.

Allen hakkındaki suçlamalar neredeyse 30 yıldır onun peşini bırakmamış olsa da ancak yakın bir zamanda onu tepetaklak edebildi. Geçen yıl Hachette Book Group, Allen’ın anı kitabını yayımlamayacağını söyledi.³Amazon, Allen’la yaptığı dört filmlik anlaşmasını sonlandırdı ve bazı oyuncular onunla bir daha çalışmayacaklarını söyledi.⁴

Büyük ölçüde Dylan Farrow’un kararlılığı sayesinde, iddialar toplum ve Allen’ın çevresi tarafından göz ardı edilemeyecek hâle geldi. Ancak #MeToo, Allen’ı hesaplaşmaya zorladığı hâlde iddialar Allen’ın kariyerini sona erdirmiş gibi görünmüyor. Allen kitabı için başka bir yayınevi bulabildi ve bazı yıldızlar Allen hakkında olumlu açıklamalar yaptı.⁵

Allen’ın, eski partneri Mia Farrow’un evlatlık kızı Soon-Yi Previn ile evlenmesiyle hikâyesi daha da karmaşıklaşan Allen, istismarı sürekli reddetti. Allen’ın sözcüsü, yaptığı bir açıklamada HBO dizisiyle ilgili “bayağı bir propaganda”, Dylan Farrow’un iddialarınaysa “asılsız” dedi.

İptal kültürü, istismara maruz bırakılmış kişilerin adalete erişiminin sistematik olarak engellendiği bir toplumda hesap sorma yoludur. Uzmanlar, iptal kültürünün cinsel şiddete karşı belirgin bir sosyal tepki olmadığı durumlarda oluştuğunu söylüyor.

Ceza yargılama sistemi çöktüğünde (yani faillerin büyük bir çoğunluğu hapse girmediğinde)⁶, işyerlerindeki kurumsal politikalar işlemediğinde⁷ (İşyerinde cinsel tacize maruz kalan 10 kurtulanın⁸ 7’sinden fazlası bir çeşit misillemeyle karşılaşıyor.)⁹ ve kampüsler başarısız olduğunda (Üniversiteli kadınların tüm kadınlara oranla cinsel şiddete maruz kalma olasılığı üç kat daha fazla.)¹⁰ iptal kültürü oluşur.

National Sexual Violence Resource Center (Ulusal Cinsel Şiddet Araştırma Merkezi) İletişim müdürü Laura Palumbo’ya göre “İptal kültürü, hesap verilebilirliğin yükünü bir şekilde halka devreder. Ve bu, insanların gerçekten mücadele ettiği bir şey. Bütün bu bilmedikleri şeylerle mücadele ediyorlar (…) Bütün bunlarla uğraşmak yerine ise sadece rahat olanı hatta belki de onları bu zor sorulardan uzaklaştıran şeyi yapıyorlar.”

Kimse gerçekten iptal edilmediğinde

Cinsel şiddet kurtulanları için iptal kültürü, mağdurların umumi tuvalet duvarlarına saldırganların ismini kazımasıyla eşdeğerdir: Söylenmesi gerekeni söylemenin ve özellikle diğerlerini uyarmanın bir yoludur.

Araştırmaları kampüs içi yaşanan tecavüze odaklanan cinsel şiddet uzmanı Nicole Bedera, “İptal kültürü, kadınlar güçlü olduklarını düşünmediklerinde ortaya çıkan şeydir.” der. “İptal kültürü, hesap verilebilirliği takip eden geleneksel kurumlar işlemediğinde elimizde kalan şeydir.”

Ancak uzmanlar, vakaların son derece ağır olduğu durumlar haricinde en nüfuzlu erkeklerin aslında istisnai olarak iptal edildiklerini ve böyle durumlarda da Bill Cosby ya da Harvey Weinstein’ın iptal edilmesinde olduğu gibi uzun yıllar aldığını iddia ediyorlar.

Örneğin komedyen Louis C. K., profesyonel olarak tanıdığı bir kadının¹¹ önünde mastürbasyon yaptıktan sonra stand up kariyerine geri döndü.¹² Casey Affleck, onu defalarca cinsel tacizde bulunmakla suçlayan iki kadın tarafından dava edildi.¹³ Affleck, “profesyonel” davranmadığı için özür diledi ve film yapmaya devam etti.

Eski siyasi analist Mark Halperin, birçok kadın tarafından uygunsuz cinsel davranışta bulunmakla suçlandı fakat NBC ve Showtime kendisine herhangi bir yaptırım uygulamadı. Daha sonradan “acı ve ıstıraba” sebep olduğu için özür diledi ancak yine de bazı suçlamaların doğru olmadığını ileri sürdü. Sonrasında kitap yazmaya ve Newsmax TV’nin Mark Halperin’s Focus Group programını sunmaya devam etti.

Nicole Bedera, “Gerçekten birkaç aylık bir öfkeden bahsediyoruz. Bazıları bu ünlüleri boykot edebilir. (…) Onlar bir iş kaybedebilirler ancak hızlıca geri dönerler.” diyor. “Yaptıklarının sonuçlarını hak etmesine rağmen hayatı mahvolmuş bir örnek bulmak gerçekten zor. Genellikle adaletsizliğe tanık oluyoruz.” diye ekliyor.

Çoğu fail canavar gibi gözükmez

Uzmanlar, insanların failleri tespit etmenin kolay olduğuna inanmak istediğini söylüyor. Eğer tersinin doğru olduğunu kabul edersek, o zaman hepimiz daha savunmasız oluruz.

Çoğu insan failin baskıcı ve agresif bir erkek olduğu fikrine sahip ancak Allen kariyerini, kendine güvensiz ve nevrotik oluşu üzerine kurdu. Pek çok zanlı erkek -Allen dahil- fail stereotipine uymuyor.

Dylan’ın üvey annesi Mia Farrow, belgeselde “İnsanların neden inanamadığını anlıyorum çünkü kim Woody Allen’ın bunu yaptığına inanır ki?” diyor. “Ben de inanamadım. (…) Herkes Woody’e çok hayrandı, onu seviyorlardı. Ve ben de sevdim.”

Uzmanlar, insanların hayran oldukları özelliklere sahip kişilerin böylesine kötü niyetle zarar verebileceğine inanmak istemediklerini söylüyor.

Nicole Bedera, “Eğer birini seviyorsan (…) onun cinsel şiddet uygulaması mümkün değil sanıyorsun.” der. “Ama gerçekte, cinsel şiddet uygulayan insanlar bazı insanlara karşı kibarlar. Yetenekleri, becerileri ve diğer kişilik özellikleri var ve bu yüzden diyoruz ki ‘Eğer bir insan bu kadar harika bir film üretme yeteneğine sahipse tamamen kötü olması mümkün değil.’”

Rape, Abuse & Incest National Network’e¹⁴ (Ulusal Tecavüz, Taciz & Ensest Ağı) göre her 10 tecavüz suçundan 8’i mağdurun tanıdığı biri tarafından işleniyor.¹⁵ Çoğu durumda bu kişi mağdurun sevdiği biri.

Birkaç kötü adam değil

İptal kültürü, cinsel şiddeti birkaç kötü adamın problemi gibi gösteriyor. Öyle değil. Araştırma gösteriyor ki:

• Neredeyse her 5 kadından 1’i hayatları boyunca en az bir kez tecavüze uğruyor.¹⁶

• Kadınların %81’i cinsel tacize uğruyor.¹⁷

• Her 4 kızdan 1’i 18 yaşına gelmeden önce cinsel istismara uğruyor.¹⁸

“Hesapladığımızda, bu, sorunun yalnızca bir kişiden daha büyük olduğunu kabul etmek demek.” diyor Laura Palumbo.

#MeToo münferit kötü adamlardan daha fazlasını açığa çıkardı ancak süregelen saldırgan davranış kalıpları ısrarla yok sayıldı.

Time’s Up Foundation’ın başkanı ve CEO’su Tina Tchen, “Cinsel saldırıdan kurtulanları destekleyecek (…) ve sonra profesyonel, mantıklı, adil soruşturmalar yapacak (…) yeterli sistemler yok.” diyor. “Spektrumun en kötü ucunda, hesap verilebilirliğin olmaması insanlara tekrar tekrar taciz etme fırsatı veriyor.” diye ekliyor.

Uzmanlar hesap verilebilirliğe ortak bir yaklaşım yok diyor. Her kurtulan aynı şeyi talep etmiyor. Her fail aynı cezayı hak etmiyor.

Bazı kurtulanlar saldırganların hapse girmesini istiyor, bazıları istemiyor. Bazıları özür istiyor, bazıları affedip affetmeme seçimiyle yüzleşmemeyi tercih ediyor. Bazıları finansal karşılığını istiyor çünkü travma ve saldırı sonrası kronik sağlık sorunlarının tedavisi maliyetli. Kişinin okulunu ya da işini bırakmasının finansal bir karşılığı oluyor.

Nicole Bedera’ya göre “Ancak neredeyse her kurtulanın istediği bir şey var. Failden uzaklaşabilmeyi, faillerin davranışını değiştirmesini ve böylece bunu tekrar kolaylıkla yapamamasını istiyorlar. Eğer değişmeye isteksizlerse, güçlerinin ellerinden alınmasını istiyorlar.”

Hesap sorma yolunun bireylerin bir filmi izleyip izlememeye karar vermesine indirgenmesi adaleti sağlamıyor. Nicole Bedera’ya göre “Hepimizin bireysel olarak bu söz konusu cinsel saldırı hakkında bir şey yapmak isteyip istemediğimize karar vermemiz, kurtulanların işine yaramıyor. ‘Bu bizim cinsel şiddete toplumsal tepkimiz. Buna güvenebilirsiniz. Bunun problemi ele almanın doğru yolu olduğuna inanıyoruz.’ demek gerekiyor. Bunu tamamen kaçırıyoruz. Ve bu kurtulanlar için gerçekten kötü.”

1. Metnin İngilizce orijinali için bkz. Alia E. Dastagir, “The problem with asking the public to cancel Woody Allen”, USA Today, 25 Şubat 2021, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.usatoday.com/story/life/health-wellness/2021/02/25/woody-allen-dylan-farrow-accusations-cancel-culture-me-too-movement/6800198002/> Yazarın izniyle çevrilmiştir. Vurgular orijinal metne aittir. Metnin orijinalinde geçen linklere yazı boyunca referans verilecektir. (ç.n.)
2. Yazarın #MeToo ile ilgili yazdığı yazıya ulaşmak için bkz. Alia E. Dastagir, “It’s been two years since the #MeToo movement exploded. Now what?”, USA Today, 28 Ekim 2019, 20 Ocak 2020 tarihinde erişilmiştir. <https://www.usatoday.com/story/news/nation/2019/09/30/me-too-movement-women-sexual-assault-harvey-weinstein-brett-kavanaugh/1966463001/>
3. Rasha Ali, “Publisher drops Woody Allen’s memoir amid Ronan Farrow criticism, employee protests”, USA Today, 6 Mart 2020, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir.         <https://www.usatoday.com/story/entertainment/books/2020/03/06/woody-allen-memoir-publishers-employees-walk-out-protest/4973267002/>
4. Hillel Italie, “Dylan Farrow: Publishing father Woody Allen’s memoir is ‘utter betrayal’ of brother Ronan”, USA Today, 2 Mart 2020, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir.         <https://www.usatoday.com/story/entertainment/books/2020/03/02/woody-allen-memoir-apropos-nothing-coming-april/4930948002/>
5. Charles Trepany, “Dylan Farrow: Scarlett Johansson has ‘long way to go’ after saying she’d work with Woody Allen”, USA Today, 5 Eylül 2019, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2019/09/04/scarlett-johansson-woody-allen-times-up-sexual-assault-claim/2208743001/>
6. National Crime Victimization Survey (NCVS) tarafından 2005-2010 yılları arasında yapılan araştırmalardan elde edilen verilere ulaşmak için bkz. “The Criminal Justice System: Statistics”, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.rainn.org/statistics/criminal-justice-system>
7. Yazar burada “workplaces fail” diyerek işyerlerindeki kurumsal politikaların işlemediği durumları kastediyor. (ç.n.)
8. Yazar hayatta kalan anlamına gelen “survivor” kelimesini cinsel istismardan hayatta kalmış kişiler için kullanıyor. “Mağdur” yerine “hayatta kalan” kullanımıyla, cinsel istismara uğramış kişileri edilgen bir konumda isimlendirmeyerek iyileşme sürecine vurgu yapıyor. Yazı boyunca “hayatta kalan” kullanımı kafamızda ölümden kurtulma gibi bir anlamı imlediği için bu kavramı kurtulan kelimesiyle karşılamaya çalıştık. (ç.n.)
9. Detaylı bilgi için bkz. “Coming Forward: Key Trends and Data from the TIME’S UP Legal Defense Fund”, 15 Ocak 2020, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://nwlc.org/resources/coming-forward-key-trends-and-data-from-the-times-up-legal-defense-fund/>
10. Ulusal Tecavüz, Taciz & Ensest Ağı (RAINN) tarafından sunulan veriler için bkz.“Victims of Sexual Violence: Statistics”, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.rainn.org/statistics/victims-sexual-violence>
11. Louis C. K.’nin iş hayatı üzerinden tanıştığı biri olduğu kastediliyor. (ç.n.)
12. Hannah Yasharoff, “Louis C.K. acknowledges 2017 #MeToo scandal in first stand-up comedy special since allegations”, USA Today, 5 Nisan 2020, 30 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2020/04/05/louis-c-k-returns-first-comedy-special-since-me-too-allegations/2950526001/>
13. Charles Trepany, “Casey Affleck on #MeToo allegations, why he stayed ‘quiet’ amid sexual misconduct scandal”, USA Today, 6 Ağustos 2019, 30 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2019/08/06/casey-affleck-me-too-why-he-quiet-sexual-misconduct-scandal/1931691001/>
14. ABD’de faaliyet yürüten cinsel şiddet karşıtı kuruluş. (ç.n.)
15. Ulusal Tecavüz, Taciz & Ensest Ağı (RAINN) tarafından sunulan veriler için bkz. “Perpetrators of Sexual Violence: Statistics”, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.rainn.org/statistics/perpetrators-sexual-violence>
16. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından sunulan veriler için bkz. “Preventing Sexual Violence”, 5 Şubat 2021, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.cdc.gov/violenceprevention/sexualviolence/fastfact.html#:~:text=Nearly%201%20in%205%20women,Sexual%20violence%20 starts%20early.>
17. Holly Kearl, “The Facts Behind the #metoo Movement: A National Study on Sexual Harassment and Assault”, 2008, 30 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <http://www.stopstreetharassment.org/wp-content/uploads/2018/01/Full-Report-2018-National-Study-on-Sexual-Harassment-and-Assault.pdf>
18. National Sexual Violence Resource Center (Cinsel Şiddet Araştırma Ulusal Merkezi) tarafından sunulan veriler için bkz. “Statistics about sexual violence”, 2012, 2013, 2015, 20 Ocak 2022 tarihinde erişilmiştir. <https://www.nsvrc.org/sites/default/files/publications_nsvrc_factsheet_media-packet_statistics-about-sexual-violence_0.pdf>