3 Ağustos 2019 – 31 Ağustos 2019 zaman diliminde Türkiye’den ve dünyadan toplumsal cinsiyet gündemiyle ilgili çeşitli haber ve yazıları 3 Eylül 2019 tarihindeki buluşmamızda ele aldık; ortaya çıkan tartışma noktalarını aşağıda paylaşıyoruz.

Bu dönem kadın gündemini belirleyen konular arasından Emine Bulut cinayetini, Diyarbakır, Van ve Mardin Büyükşehir Belediyelerine tekrar atanan kayyumları ve transfobi tartışmalarını temel konu başlıkları olarak ele aldık.

Emine Bulut Cinayeti

bianet’in Erkek Şiddeti Ağustos 2019^[1] raporuna göre “Erkekler, Ağustos’ta en az, 89 kadına şiddet uyguladı. En az altı kadına tecavüz eden erkekler, 42 kadını da seks işçiliğine zorladı. En az 19 çocuğa cinsel istismarda bulunan erkekler, 14 kadını da taciz etti.”

Sadece sayılarla bilinen isimleri bile anılmayan pek çok kadın cinayetinin arasından Emine Bulut cinayeti kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. 38 yaşındaki Emine Bulut eski eşi Fedai Baran tarafından kızının önünde öldürüldü. Emine Bulut’un “Ölmek istemiyorum” cümlesi sosyal medyada #Emine Bulut ve #Ölmekİstemiyoruz hashtagleriyle çok geniş bir eylemliliğe dönüştü.

Cinayete ilişkin Cumhuriyet Başsavcılığı’nın hazırladığı iddianameye göre sanık “haksız tahrik” indirimden faydalanmak için Emine Bulut’u suçlayan bir ifade verdi. Daha sonrasında nafakayı ödememek için de birçok kez direndiği ortaya çıktı. Pek çok kadın kurumu yaptığı açıklamada İstanbul Sözleşmesi ve 6284 sayılı koruma yasasının uygulanmamasının, nafaka hakkının gasp edilmesinin kadın cinayetlerinin önünü açtığını belirtti ve yasaların uygulanması yönünde devlete bir çağrı yaptı.

Eş zamanlı olarak için Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Emine Bulut cinayeti davasına müdahil olmak için dilekçe verdi. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener yaptığı açıklamada kadına şiddete karşı idam cezası teklifini yeniden gündeme getirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da bu konu üzerine kadına karşı şiddetin önlenmesi için idam cezasının geri getirilmesini istediğini belirtti. İdam ve hadım tartışmaları gündeme getirilse de hâlihazırda zaten kadına şiddeti önlem için var olan ve kapsamlı bir şekilde uygulandığı takdirde şiddetin önüne geçme potansiyeli taşıyan İstanbul Sözleşmesi’nin, 6284 sayılı koruma yasasının adı hiçbir yerde dillendirilmedi.

Kayyum Gündemi

İçişleri Bakanlığı talimatıyla 19 Ağustos’ta Diyarbakır, Van ve Mardin Büyükşehir Belediyelerine bir kez daha kayyum atandı.^[2] 31 Mart’taki yerel seçimlerin ardından yeni yerel yönetimler, devraldıkları kayyum yönetimi döneminde kapatılan kadın kurumlarının faaliyetlerinin tekrar başlatılması için çalışmalar yürütmekteydi. Ancak şiddete karşı mücadeleden kadın istihdamına, eşitlik yönünde yapılması hedeflenen birçok faaliyetin kayyumlarla birlikte tekrar risk altında olacağı belirtilebilir.

Bunun ardından HDP yöneticileri yaptıkları açıklamalarda bir önceki dönemde atanan kayyumların yerel yönetimlerin bünyesinde yer alan kadın kurumları karşısındaki tutumlarını hatırlattılar.^[3] Kayyum yönetimlerinin Kadın Daire Başkanlıkları’nı kapattığı, kapatılmayan kadın kurumlarını işlevsiz hale getirdiklerini belirttiler. HDP Kadın Meclisi Sözcüsü ve Ağrı Milletvekili Dilan Dirayet Taşdemir kayyumların kadın kurumlarının yerine kadınlara yönelik Kur’an kursu ya da ev işi kursları açtıklarını hatırlattı.

HDP belediyelerine kayyum atanmasından iki gün önce CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun eşi Selvi Kılıçdaroğlu ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun eşi Dilek İmamoğlu, tutuklu bulunan HDP Eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın eşi Başak Demirtaş’la buluştu.^[4] Buluşmada toplumsal kutuplaşmanın arttığı bir ortamda politik alanda da bu dayanışmanın, demokrasinin güçlenmesi temennisi vurgulandı.

Transfobi Tartışması

Geçtiğimiz haftalarda sosyal medyada yoğun bir şekilde yer alan tartışmalardan biri transfobi tartışmasıydı. “Biyolojik” cinsiyet (sex) ve toplumsal cinsiyet (gender) tanımları, biyolojinin ne aşamaya kadar toplumsal olarak şekillendiği gibi hem akademik hem de aktivist alanın özellikle son otuz yıldır yoğun bir şekilde gündeminde olan konular yeniden tartışmaların merkezine oturdu. Çocuklukta alınan hormon ilaçları, trans bireylerin çocukluk deneyimleri, trans kadınların kadınlık deneyimleri gibi konuların tartışılma biçimlerinde transfobik eğilimler kendini gösterdi. Bu tartışma çerçevesinde çeşitli LGBTİ+ kurumlar açıklamalar^[5] yaptılar.

Bu tartışmanın yıllar öncesine giden bir tarihi var. Örneğin, 8 Mart gece yürüyüşlerine trans bireylerin katılması dönem dönem tartışmalar yaratmış, bu tartışmalar ortak buluşmalar, değerlendirmelerle belli düzeylerde aşılmaya çalışılmıştı. Trans bireyleri dışlayan radikal feminizm (TERF) adlı bir kategori olduğu, Batı’da, özellikle İngiltere’de kendilerini bu şekilde tarif eden feminist gruplar/çizgiler olduğu ise bu son tartışma ile daha bilinir oldu. Türkiye’de bu çizgiyi benimsediğini söyleyen, TERF kategorisini sahiplenen bir grup çıkmadı.

Bu konunun, polemikçi ve iktidarcı bir üslupla, (her ne kadar sosyal medya gibi bir mecrada olsa da) iç dil kurularak dar bir çevre içinde yürütülüyor olması ve linç kültürünü teşvik etmesi bu tartışma bağlamında dikkat çekilmesi gereken noktalardan biri. Bu tartışmanın bilimsel, teorik, entelektüel, politik bir çerçevede, aydınlanmacı bir perspektifle yürütülmesi gerektiğine, ancak bu şekilde hem bireysel hem de toplumsal düzeyde dönüşümün teşvik edilebileceğine dikkat çekmek önemli görünüyor.

^[1] Evrim Kepenek, Evin Arslan, Erkek Şiddeti Ağustos 2019, 6 Eylül 2019, bianet.

<http://bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/212640-erkek-siddeti-agustos-2019>

^[2] https://www.evrensel.net/haber/385094/diyarbakir-van-ve-mardin-belediyelerine-kayyum-atandi

^[3] https://www.evrensel.net/haber/385463/diyarbakir-van-ve-mardin-belediyelerinde-kadin-calismalari-rafa-kalkti

^[4] https://www.evrensel.net/haber/385046/selvi-kilicdaroglu-dilek-imamoglu-ve-basak-demirtas-bir-araya-geldi

^[5] https://www.kaosgl.org/sayfa.php?id=28627 ; https://www.kaosgl.org/sayfa.php?id=28624 ;

https://www.kaosgl.org/sayfa.php?id=28617 ; https://www.kaosgl.org/sayfa.php?id=28615